نقدی بر وعده های ساخت مسکن کاندیداهای ریاست جمهوری ۱۴۰۰

کل تعداد واحدهای مسکن مهر تعریف شده در سامانه مسکن مهر، کمتر از ۲ میلیون و ۳۷۰ هزار واحد است. اگر فرض را بر این بگذاریم که همه این واحدها ساخته و تکمیل و تحویل شده باشند (درصورتی که هنوز بیش از ۳۰۰ هزار واحد آن تکمیل و تحویل نشده است) و با در نظر گرفتن ۱۴ سال به عنوان طول مدت اجرای پروژه مسکن مهر از  سال ۱۳۸۶ تا ۱۴۰۰ می توان با یک محاسبه مشاهده کرد که سالانه کمتر از ۱۷۰ هزار واحد مسکونی در قالب پروژه مسکن مهر عرضه شده است.

کاندیداهایی که عدد نمی دانند

مسکن مهر بزرگترین پروژه ساخت و عرضه مسکن در کل دوران تاریخ تمدن کشور ایران بوده است. حسن روحانی در سخنرانی خود در آذر ۱۳۹۳ بیان کرد که ۴۴ درصد کل پولی که تاکنون در نظام بانکی ایران چاپ شده است، تا این لحظه در پروژه مسکن مهر هزینه شده است. پروژه مسکن مهر در زمان دولت نهم و دهم شروع شد، زمانی که ایران از بیشترین درامدهای نفتی در کل دوران تاریخ برخوردار بود. برای پیشبرد سریعتر پروژه مسکن مهر، علاوه بر دولت، به تعاونی ها و اشخاص نیز اجازه ساخت و ساز داده شد. حتی پای شرکتهای انبوه ساز خارجی به خصوص شرکتهایی از ترکیه و مالزی نیز به این پروژه ها باز شد. در یک کلام، دولت محمود احمدی نژاد هر آنچه پول و قدرت و اعتبار داشت سر این پروژه صرف کرد، اما حاصل تنها عرضه کمتر از ۱۷۰ هزار واحد مسکونی در سال بود.

همه اینها را گفتم تا بتوانید این عدد ۱۷۰ هزار را با وعده های میلیونی کاندیداهای ریاست جمهوری ۱۴۰۰ مقایسه کنید. یکی وعده داده سالی ۱ میلیون و دیگری وعده داده سالی ۲ میلیون واحد مسکن تولید و عرضه خواهد کرد. این وعده ها در حالی داده می شود که فروش نفت ایران از مسیر صادرات به صفر رسیده و سرنوشت بازگشت به برجام نامشخص است. دولت برای تامین هزینه هایش به فروش دارایی های دولتی و انتشار گسترده اوراق دست زده و بنابر گفته عبدالناصر همتی، کاندیدایی که تا همین چند هفته قبل رئیس بانک مرکزی بود، حقوق ماه اردیبهشت ۱۴۰۰ کارکنان دولت از محل تنخواه بانک مرکزی پرداخت شده است.

دولتی که درامدش از محل فروش نفت صفر شده، به دلیل رکود اقتصادی و شرایط بیماری کرونا درامد مالیاتی اش به شدت کاهش پیدا کرده و آنقدر مشکل مالی دارد که برای پرداخت حقوق سر ماه کارکنانش باید از بانک مرکزی قرض بگیرد، چطور می تواند وعده ساخت مسکن در شمارگان میلیونی در سال را بدهد؟ با این پیش فرض که کانداهای ریاست جمهوری ۱۴۰۰ که از فیلترهای متعدد نظارتی عبور کرده اند، افرادی اخلاقی و به دور از بیان حرف های دروغ و فریبنده هستند، تنها چیزی که به ذهن می رسد این است که: «این کاندیداها عدد نمی دانند.»

وقتی می گویم عدد نمی دانند منظورم این نیست که شمردن بلد نیستند، منظورم این است که فرق بین ۱۰۰ هزار و ۱ میلیون را بلد نیستند. هر دو این اعداد برای آنها به معنی «خیلی زیاد» است. زمانی که صحبت از شمارگان واحدهای مسکونی، که در یک سال می شود ساخت، می شود، دو برابر کردن ۱۰۰ هزار بینهایت سخت می شود چه برسد به ۱۰ برابر کردن آن و رساندنش به ۱ میلیون واحد.

جدای از این امر، به نظر می رسد کاندیداهای محترم هیچ درکی نیز از فرایند احداث مسکن و زمان مورد نیاز برای آن نیز ندارند. این نکته از آنجا مشخص می شود که کاندیدای ریاست جمهوری ساخت ۱ میلیون واحد مسکونی را فقط بعد از ۱ سال از آغاز دوره ریاست جمهوری اش وعده می دهد. درصورتی که می دانیم چیزی حدود ۲ سال فقط صرف تخصیص زمین و اخذ مجوزهای لازم از ارگانها و سازمانها و تهیه دستور نقشه و غیره خواهد شد.

عدد ندانستن از کاندیداها با دقت در دیگر سخنان و وعده های آنها نیز مشخص است. آنجا که درباره افزایش آمار اشتغال یا افزایش ازدواج یا حتی افزایش جمعیت سخن می گویند. این عدد ندانستن آنها جدای از مقوله «غلو» است. آنکه غلو می کند، عدد را می شناسد و تنها کمی با اغراق درباره آن سخن می گوید، اما کاندیداهای ریاست جمهوری ۱۴۰۰ به خوبی نشان دادند که هیچ یک عدد نمی دانند.

از سویی دیگر، تاکید و اصرار کاندیداها بر ساخت و عرضه مسکن به عنوان تنها راهکار حل مشکی مسکن نشان می دهد که آنها هیچ شناختی از بازار مسکن ندارند. نه تنها هیچ شناختی ندارند، بلکه آنها زحمت مطالعه ابتدایی ترین و دم دست ترین مطالعات انجام شده در این حوزه را هم تاکنون به خود نداده اند. فراتر از این، مشاورانی دارند که آنها نیز در این حیطه مشاوره درست، دقیق و کاملی به آنها نداده اند. در کل می توان به طور جدی ادعا کرد که آنها هیچ برنامه ای ندارند، چرا که داشتن یک برنامه مستلزم پیش مطالعه، مطالعات تکمیلی، بررسی دقیق مساله، تعریف راه حل ها و استخراج برنامه از دل تمام پاسخ ها و گزینه های روز میز است.

به نظرم اگر همه کاندیداهای ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در یک سو و یک سازنده حرفه ای مسکن در سوی دیگر میز قرار گیرد، برنده سازنده مسکن خواهد بود. چرا که او به خوبی بازار مسکن را می شناد و از نواقص و مسائل آن آگاه است. یک سازند همسکن به خوبی بر رفتار مصرف کنندگان بازار مسکن احاطه داشته و می داند که بازار به امر و دستور او نوسان پیدا نمی کند. از اینروست که همیشه حواسش به همه متغیرهای اقتصادی، به خصوص متغیرهای خارجی موثر بر قیمت مسکن هست. یک سازنده هیچ وقت با فرافکنی و وعده و فریب، خود را گول نمی زند، چرا که می داند، فاصله گرفتن وی از واقعیت ها به معنی ضرر و خسارت و بیرون انداخته شدنش از بازار خواهد بود.

به هر حال تا چند روز دیگر، انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ برگزار شده و رئیس جمهوری بعدی مشخص خواهد شد. اما آنچه همچنان مبهم خواهد بود، برنامه های فرد منتخب برای بازار مسکن و نحوه اجرای آن برنامه ها خواهد بود. اگرچه به عقیده من، از آنجا که سرمنشاء بحران مسکن در طرف عرضه نیست، لذا جستجوی راه حل از این مسیر نیز جز اینکه بر باز مشکل بیفزاید، حاصل دیگری نخواهد داشت. بازار مسکن در سال ۱۴۰۰ در رکودی سنگین خواهد بود. در مواردی مسکن به اندازه نرخ تورم انتظاری (بین ۲۰ تا ۳۰ درصد) گرانتر خواهد شد. دسترسی دهکهای ۱ تا ۷ درامدی به مسکن سخت تر خواهد شد و احتمالا دولتمردان همچنان مشغول بیان اعداد و ارقام عجیب و غریبی خواهند بود که چیزی از آنها سر در نمی آورند.