بازار مالی چیست ؛ مروری بر بازارهای مالی ایران و جهان

اساساً عملکرد بازارها در قراردادن دو طرف خریدار و فروشنده در یک مکان برای ساده‌تر پیدا کردن دیگری است. در حقیقت بازارها معامله را بین دو طرف معاملهT ساده‌تر می‌کنند. به‌طور کلی بازارهای مالی گوناگونی وجود دارند که هرکدام از آن‌ها مزایای مخصوص به خود را دارند و بر اساس ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارند نیازهای بخشی از مردم را برطرف می‌کنند. در این مقاله از اکو ساختمان قصد داریم تا به تعریف بازار مالی و انواع آن بپردازیم در ادامه با ما همراه باشید.

برای دریافت مطالعه امکان سنجی آنلاین  در کمترین زمان به اکوساختمان مراجعه کنید.

بازار مالی چیست؟

به‌طور کلی بازار مالی اصطلاحی گسترده است که می‌توان از آن‌ جهت توصیف هر نوع بازاری که در آن خریدار و فروشنده در معامله دارایی‌هایی مثل سهام، اوراق بدهی، ارز و … مشارکت دارند استفاده کرد. اساساً بازارهای مالی در تمامی کشورهای دنیا وجود دارند، با این تفاوت که برخی از آن‌ها کوچک بوده و تنها چند شرکت‌کننده دارند و بعضی دیگر همچون بازارهای فارکس، روزانه میلیون‌ها دلار معامله را تجربه می‌کنند. بازارهای مالی به‌صورت کلی به ۲ دسته تقسیم‌بندی می‌شوند.

• بازار سرمایه
• بازار پول

نکته‌ی قابل‌توجه این است که در برخی بازارهای مالی محدودیت‌هایی برای فعالان بازار در نظر گرفته می‌شود که می‌توان به حداقل میزان مبلغ مورد معامله، منطقه‌ی جغرافیایی یا دسته‌بندی فعالیت خریدار و فروشنده اشاره داشت.

چه افرادی می‌توانند در بازارهای مالی سرمایه‌گذاری کنند؟

مهم‌ترین نکته جهت سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی فاکتور خودشناسی است. این فاکتور ازاین‌جهت بسیار حائز اهمیت است که بدون خودشناسی نمی‌توان در بازارهای مالی وارد شد. اساساً بازارهای مالی، جذاب، پرسود، خطرناک و پر ریسک هستند ولی این به این معنی نیست که ورود به بازارهای مالی فقط با ریسک همراه خواهد بود. بلکه بازارهای مالی منطق و اصول خاص خود را دارد و افرادی می‌توانند در این بازارها سرمایه‌گذاری کنند که به این منطق و اصول پایبند باشند. به طور کلی افراد در سه دسته‌ی زیر به بازارهای مالی ورود می‌کنند.

• معامله‌گران یا تریدرها که در این بازارها مشغول خرید و فروش می‌شوند.
• سرمایه‌گذارانی که همواره در جستجوی فرصتی هستند که سرمایه‌ی خود را افزایش دهند.
• بازاریاب‌‌ها که متخصص ارتباط دیگر گروه‌ها و افراد حاضر در بازارهای مالی هستند.

دانش موردنیاز برای ورود به بازار مالی

نخستین قدم برای سرمایه‌گذاری، شناخت دانش و مبانی آن است، چرا که در صورت نداشتن دانش موردنیاز جهت سرمایه‌گذاری ممکن است دچار ضرر و زیان شوید. نکته حائز اهمیت این است که برای موفقیت در بازارهای مالی مثل بازار بورس نیازی نیست تا تحصیلات مرتبط دانشگاهی داشته باشید. اساساً اگر فردی تحصیلات مرتبط با چنین بازارهایی را داشته باشد تنها از نظر اطلاعات مالی نسبت به دیگران جلوتر است ولی اما این جلوتر بودن به معنی موفق‌تر بودن نخواهد بود. ازاین‌رو چنین تصوری که اگر فردی تحصیلات دانشگاهی مرتبط با بازارهای مالی را داشته باشد فردی موفق در این بازارها خواهد بود، تصوری نادرست است. در حقیقت فاکتور اصلی موفقیت در بازارهای مالی توانایی فرد در کسب سود از طریق درک و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات بازار است که بیشتر از اینکه از طریق تحصیلات دانشگاهی به‌دست بیاید از طریق تجربه‌ی افراد به‌دست خواهد آمد.

بازارهای مالی ایران و جهان

در ادامه‌ی این مقاله قصد داریم به معرفی بازارهای مالی ایران، جهان و مزایا و معایب آن‌ها بپردازیم و نهایتاً این بازارها را با یکدیگر مقایسه کرده و نتیجه‌گیری کنیم که کدام‌ یک از این بازارها مکانی مناسب‌تر جهت سرمایه‌گذاری هستند.

بازارهای مالی ایران

به‌طور کلی بازارهای مالی داخل کشور را می‌توانیم به انواع زیر تقسیم‌بندی کنیم.

بازار کالا و خدمات

بازار کالا و خدمات دارای گستردگی زیادی است و آن چیزی که در این بازار تعیین‌کننده‌ی ارزش کالا و خدمات است میزان عرضه و تقاضا است.

بازار پول و ارز

به‌صورت کلی بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری و سایر ارگان‌هایی که معامله‌ی ابزارهای مالی بازار پول در آن‌ها انجام می‌گیرد هسته بازار پول هستند. اساساً گروه‌هایی که در بازار پول مشارکت می‌کنند، افراد یا ارگان‌هایی هستند که نقدینگی مازادی دارند که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم و به شکل کوتاه‌مدت سرمایه‌های خود را در اختیار واحدهایی که نیازمند منابع مالی هستند قرار می‌دهند.

بازار سرمایه

بازار سرمایه به نسبت بازار پول گسترده‌تر است و تنوع ابزاری گسترده‌تری نیز دارد. اساساً سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق مشارکت و … جزو ابزارهای تأمین مالی در چنین بازاری به‌حساب می‌آیند.

بورس اوراق بهادار تهران

در بورس اوراق بهادار تهران افراد و ارگان‌ها می‌توانند سهام‌های شرکت‌های گوناگون را خرید و فروش کرده و از سود سالیانه‌ای که به آن‌ها تعلق می‌گیرد، افزایش سرمایه و یا افزایش قیمت سهم خود، سود کسب کنند.

بورس آتی سکه تهران

معالات آتی سکه در بورس کالای ایران به این شکل صورت می‌گیرند که مشریان مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین پرداخت کرده و پس از آن اقدام به خرید یا فروش می‌کنند.

بازارهای مالی بین‌المللی

بازارهای مالی بین‌المللی، بازارهایی جهانی هستند که در آن‌ها خریداران و فروشندگان دارایی‌های مالی خود همچون سهام، اوراق قرضه، انواع ارزها، کالاها و … را مبادله می‌کنند. به‌صورت کلی برجسته‌ترین ویژگی بازارهای بین‌المللی تحرک بالای سرمایه در این بازارها است. ویژگی دیگر این بازارها این است که از طریق آن‌ها انتقال وجه در سطح بین المللی راحت‌تر انجام می‌شود. در ادامه به معرفی معتبرترین بازارهای مالی جهانی خواهیم پرداخت.

بازار ارز خارجی

بازار ارز خارجی همان‌طور که از نام آن مشخص است بازاری است جهت خریدوفروش ارزهای خارجی و بخش مهمی است از بازارهای بین‌المللی و به‌نوعی گسترده‌ترین بازار مالی در سرتاسر دنیا به‌حساب می‌آید. در حقیقت وظیفه‌ی بازار ارز خارجی ساده‌تر کردن تجارت بین‌المللی است.

بازار اوراق قرضه‌ی بین‌المللی

این بازار بخشی از بازار مالی بین‌المللی است که در آن اوراق بین‌المللی فروخته می‌شوند. درواقع اوراق قرضه‌ی خارجی و اوراق قرضه‌ی یورو دو دسته از اوراق بین‌المللی هستند که در این بازار خریدوفروش می‌شوند. در حقیقت دو نوع اوراق قرضه‌ی بین‌المللی هستند که در این بازار معامله می‌شوند. دسته نخست اوراق قرضه‌ای هستند که به واحد پول کشوری که در آن قرار دارد تعریف‌ شده ولی توسط وام‌گیرندگان خارجی منتشر می‌شوند و دسته دوم نیز اوراق قرضه‌ای هستند که در کشوری به‌جز کشوری که میزان مبلغ ارزی اوراق به پول آن تعیین‌شده‌اند به ‌فروش می‌رسند.

 بازار جهانی سهام

به طول کلی بازار جهانی سهام به شرکت‌ها این قابلیت را می‌دهد تا سرمایه‌ای بیشتر از یک بازار داخلی جمع کرده تا سهام خود را به‌طور هم‌زمان در کشورهای گوناگون جهان نگه‌داری کنند. در حقیقت این بازار بستری مهم جهت تأمین مالی جهانی به‌حساب می‌آید.

بازار بین‌المللی پول

این بازار به شکلی است که معاملات ارزی بین‌المللی میان اکثر بانک‌های مرکزی کشورها از طریق آن و عمدتاً توسط طلا یا دلار آمریکا انجام می‌شود.

بازار جهانی بدهی

این بازار یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های بازار مالی جهانی به‌حساب می‌آید. خود این بازار به دو دسته بازار بین‌المللی اعتبار و بازار بین‌المللی اوراق بهادار بدهی دسته‌بندی می‌شود.

تا به اینجا بازار مالی را تعریف کردیم و به معرفی بازارهای مالی داخلی و بین‌المللی پرداختیم. در ادامه این مبحث هدف ما بررسی مزایا و معایب بازارهای مالی داخلی و مقایسه‌ی آن با دیگر کشورها و درنهایت دست‌یابی به نتیجه‌ای مبنی بر اینکه کدام‌یک از بازارهای مالی داخلی برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر هستند، است.

مزایا و مشکلات بازارهای مالی داخلی ایران در مقایسه با دیگر کشورها

به‌صورت کلی می‌توانیم معایب بازارهای مالی داخلی ایران را به شکل زیر بیان کنیم.

• عدم وجود رقابت در فعالیت‌های اقتصادی
• عدم تعیین جایگاه درست بازار
• شفاف نبودن راهبردهای توسعه‌ی اقتصادی کشور
• ترسیم غلط اولویت‌های سرمایه‌گذاری در کشور
• عدم همسو بودن مطالعات بازار و تحولات جهانی
• عدم تفکیک مطلوب تحلیل‌های اقتصادی و مالی
• نگرش یکسان نسبت به طرح‌های صنعتی گوناگون

به‌صورت کلی می‌توان مشکلات بازارهای مالی داخلی را به شکل فوق مطرح کرد. همچنین شرکت در بازارهای مالی داخلی ریسک‌های گوناگونی دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم.

ریسک‌های موجود در بازار مالی ایران

• ریسک دولتی
• ریسک نرخ ارز
• ریسک بانک‌ها
• ریسک سیاسی
• ریسک اقتصادی

حال که از معایب، مشکلات و ریسک‌های بازارهای مالی داخلی مطلع شدیم زمان آن است که شرایط و مزایای بازارهای مالی داخلی را با سایر کشورها مورد مقایسه قرار دهیم. اساسا اندازه‌ی بازار یا سنجه ارزش بازار معیار مهمی در تعیین کیفیت بازار است. ازاین‌رو در ایران به‌طور مثال نسبت ارزش بازار سهام به تولید ناخالص داخلی ۲۳ درصد بوده و بازار سهام ایران چیزی در حدود نود و هشت میلیارد دلار ارزش دارد. این در حالی است که این مقدار برای کشور عربستان سعودی حدود دویست و چهل و چهار میلیارد دلار است که حدوداً نسبت به تولید ناخالص داخلی آن هفتاد درصد می‌باشد. معیار دیگر در چنین بازاری ارزش سهام معامله‌شده در بازار سهام است. در حقیقت سرعت گردش معاملات که عبارت است از نسبت ارزش معاملات به ارزش کل بازار سهام برای ایران ده درصد و برای کشور ترکیه دویست درصد است و مقایسه‌ی این ارقام نشان‌دهنده‌ی عدم پویایی، تحرک و نقد شوندگی پایین سهام در ایران در مقایسه با بازارهای سهام عظیم دیگر کشورهای همسایه ما است. علاوه بر این تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس در کشور ما به نسبت دیگر کشورها بالاتر است.

به صورت کلی یکی از ویژگی‌های بازار مالی و به خصوص بازار سهام در ایران وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری گوناگون و فراوان است. این صندوق‌ها باعث جذب منابع خرد می‌شوند که به همین دلیل در دیگر کشورهای همسایه تعداد کم‌تری دارند.

مقایسه بازارهای مالی با یکدیگر

بازارهای مالی انواع گوناگونی دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بازار پول، بازار سرمایه، بازار بدهی، بازار سهام، بازار ارز خارجی اشاره کرد. در ادامه قصد داریم تا به بررسی انواع بازارهای مالی، ریسک این بازارها، مخاطب هر کدام از آن‌ها پرداخته و بیان این مطالب این بازارها را با یکدیگر مقایسه کنیم.

بازار پول

این بازار از مهم‌ترین بازارهای مالی است و به نوعی بازاری است کوتاه ‌مدت که برای انتشار و مبادله‌ی دارایی‌های مالی با سر رسید کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این دلیل که این بازار، بازاری کوتاه ‌مدت است و هدف آن تامین مالی نیازهای کوتاه‌ گروه‌ها و افراد است، از این رو اشخاص حقیقی، شرکت‌ها، دولت‌ها و دیگر ارگان‌های نظام مالی جزو مخاطبان این بازار به حساب می‌آیند. علاوه بر این افراد بجای آنکه منابع خود را به صورت نقد نگهداری کنند و فرصت‌های درآمدزایی را از دست بدهند، منابع خود را در بازار پول سرمایه‌‌گذاری می‌کنند و ریسک خود را کاهش می‌دهند. به عبارت دیگر با خرید اوراق بازار پول، افراد جدا از اینکه از اوراق و ابزارهای خریداری شده کسب سود می‌کنند، این قابلیت را دارند تا در زمان‌هایی که با کسری نقدینگی روبرو هستند، با صرف زمانی کوتاه، اوراق و ابزارهای خود را به پول نقد تبدیل کنند.

بازار سرمایه

این بازار، بازاری است در آن اوراق بدهی با سررسیدهای گوناگون و سهام‌های صنایع مختلف مورد مبادله قرار می‌گیرند. در این بازار مهمترین عرضه‌کنندگان اوراق  که تقاضاکنندگان منابع به حساب می‌آیند، دولت، شرکت‌ها و ارگان‌ها هستند. در مقابل این گروه، خانواده‌ها و اشخاص حقیقی هستند که مهمترین تقاضاکنندگان اوراق یا عرضه کنندگان منابع به حساب می‌آیند. ویژگی برجسته‌ی بازار سرمایه شفافیت و تنوع ابزارهایی است که می‌توان آن‌ها را مورد مبادله قرار داد.

بازار بدهی

بازاری است که انواع اوراق مبتنی بر بدهی همچون اسناد خزانه‌ی دولتی، اوراق قرضه‌ی دولتی و … در آن مبادله می‌‌شوند. در حقیقت در این بازار اوراق بدهی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت مبادله شده و دولت، شرکت‌‌ها، بانک‌ها، شهرداری ‌ها و … جزو ذی‌نفعان این مبادله هستند.

مقایسه بازدهی بازارهای مالی در ۱۰ سال گذشته

با بررسی بازده سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی می‌توان به این نتیجه رسید که مبادله‌ی ارزهای دیجیتال در ده سال گذشته، سوددهی بسیاری برای سرمایه‌گذاران این بازار داشته است.  علاوه بر این به نظر می‌رسد که عموم افراد به خریدوفروش در بازار ارز و سکه روی آورده و این به این معنی است که هجوم افراد به سمت این بازارها، سودآوری آن‌ها را کاهش داده است.

در حقیقت سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال دارای بیشترین بازده در طول ۱۰ سال گذشته بوده و ارزش پول سرمایه‌گذاران حدوداً به ۴۲ برابر مقدار اولیه‌ی آن رسیده است. در جایگاه دوم پربازده‌ترین بازارهای مالی در ده سال گذشته بازار سرمایه قرار دارد و ارزش پول افراد به ۲۷ برابر میزان اولیه‌ی آن رسیده است. همچنین

بازار ارز و طلا نیز در جایگاه بعدی قرار دارند و ارزش پول افراد در این دو بازار به ترتیب به ۱۷ و ۱۳ برابر میزان اولیه‌ی خود رسیده است. بازار مسکن نیز در رتبه‌ی بعدی قرار داد و ارزش پول سرمایه‌گذاران آن پس از ده سال تنها ۷ برابر شده است. بازار سرمایه‌گذاری در بانک نیز در جایگاه آخر بازارهای مالی قرار دارد و ارزش سرمایه‌های افراد در آن پس از ده سال تنها ۴ برابر شده است.

بازار ارز و فارکس

بازار ارز چیست؟

بازار ارز، بازاری است که ارزش واحد پول دو کشور با یکدیگر مبادله شده و در برابر یکدیگر تعیین می‌شوند. در حقیقت مبادله‌ی واحد پول کشورها در بازار ارز صورت گرفته و این مبادلات هستند که نرخ ارزها را تعیین می‌کنند. درواقع در بازار ارز دو دسته معامله انجام می‌شود که معامله‌ی اصلی معاملات نقدی یا آنی هستند و معامله‌ی دیگر معاملات تحویل آتی هستند.

بازار فارکس چیست؟

بازار تبادل ارزهای خارجی که به آن فارکس (Forex) گفته می‌شود برخلاف بورس یک بازار فیزیکی متمرکز نیست ولی مرکز اصلی معاملات ارزی در جهان است. این بازار از سال ۱۹۷۱  ایجاد شده و در سال ۱۹۹۸ شروع به‌کار کرد. انجام معامله در این بازار به این شکل است که می‌توان یک ارز را به ارزی دیگر و با نرخی مشخص تبدیل  کرد. در حقیقت نرخ مبادلات ارزی در بازار فارکس به‌عنوان مرجعی جهت انجام معاملات بین‌المللی در نظر گرفته می‌شود.

فعالان اصلی بازار فارکس را می‌توان بانک‌های مرکزی، مؤسسات مالی بزرگ، بانک‌های تجاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صرافی‌ها و سفته‌بازان حقیقی در نظر گرفت. در این بازار همچون بازار بورس، تراکنش‌ها به‌وسیله شرکت‌های کارگزاری انجام‌ شده و از طریق یک کانال میان بانکی به یکدیگر متصل می‌شوند و نقش واسطه را میان خریدار و فروشنده ایفا می‌کنند. بر اساس آخرین بررسی‌ها، حجم مبادلات روزانه‌ی این بازار چیزی در حدود پنج تریلیون دلار است و به این دلیل این است که این بازار از نظر حجم مبادلات به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار مالی جهانی در نظر گرفته می‌شود.

بازار ارزهای دیجیتال

بازار کریپتوکارنسی‌ها یا ارزهای رمزنگاری‌شده یا ارزهای دیجیتال بازاری نوظهور به‌حساب می‌آید که با ورود ارزهای دیجیتالی همچون بیت کوین و اتریوم به یک بازار جهانی مهم بدل شده است. اغلب ارزهای دیجیتال مورد مبادله در این بازار از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند. نکته‌ی مهم در مورد کریپتوکارنسی‌ها این است که این ارزها با ارزهای فیاتی مثل دلار، یورو و … متفاوت هستند. درواقع این ارزهای دیجیتال نوعی دارایی غیرمتمرکزند که برخلاف ارزهای فیات زیر نظر و کنترل مراجع نظارتی یا بانک‌های مرکزی نیستند.

باوجود اینکه مبادله و استفاده از این ارزها در بسیاری از کشورها ممنوع است ولی این حوزه پتانسیل و قابلیت بسیار گسترده‌ای برای رشد دارد.

سخن آخر

در حال حاضر در زمانی قرار داریم که تورم بالا باعث کاهش ارزش سرمایه افراد شده و تنها راه پیش رو برای حفظ سرمایه‌ی فعلی و حتی افزایش آن سرمایه‌گذاری است. ازاین‌رو  بازارهای گوناگونی جهت سرمایه‌گذاری وجود دارند که بازارهای مالی یکی از این بازارها هستند. نکته‌ی مهم این است که هر فرد باید متناسب با میزان دانش و تجربه خود در امور مالی و اقتصادی وارد این بازارها شود. همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد ۴ بازار مهم سرمایه‌گذاری که در داخل کشور می‌توان در آن‌ها ورود کرد بازار بورس، بازار مسکن، بازار سکه و بازار کریپتوکارنسی‌ها هستند. بازار بورس به علت ورود نقدینگی بالا و تورم بالا در کشور، کماکان می‌تواند بهترین گزینه جهت سرمایه‌گذاری باشد. بازار مسکن نیز درصورت رشد دلار، رشد خوبی خواهد داشت. بازار طلا نیز بازاری کم ریسک است که در صورت افزایش قیمت دلار، محلی ایمن با سود بالا برای سرمایه‌گذاری است. نهایتاً بازار کریپتوکارنسی‌ها یا ارزهای دیجیتال است که بازاری پرسود و جذاب ولی پرریسک به‌حساب می‌آید.