ایجاد هر پروژه مستلزم سرمایه گذاری است. سرمایه گذاری یعنی تخصیص و صـرف منـابع محـدود و هزینـه به منظور حصول اهداف و نتایج مشخص، لذا اطمینان از اینکه صرف منابع محـدود وجاهـت دارد ضـروری اسـت. ایـن توجیه شامل دو وجه است یکی اینکه در پرتو این سرمایه گذاری اهداف مورد نظر تأمین شـوند و دیگـر اینکـه مقرون به صرفه ترین برنامه کار و یا راه رسیدن به اهداف مورد توجه قرار گرفته باشد.
برای دریافت مطالعه امکان سنجی آنلاین در کمترین زمان به اکوساختمان مراجعه کنید.
شرح خدمات مطالعات امکان سنجی غالباً با تشخیص نیاز توسط مالک یـا سـرمایه گـذار آغـاز می‌شود. تـشخیص درسـت نیـاز و درست ترین راه تأمین آن موضوع مطالعات امکان‌سنجی است. اصولاً عرضه با تقاضا مترادف یکدیگر هستند، در صورتی که اگر توجه شود درمی‌یابیم که اصالت با نیاز است نه با درخواست. چه بسیار مواقـع کـه آنچـه را انـسان می‌خواهد الزاماً مورد نیاز نباشد. لذا اولین ضرورت، بیان خواسته بر اساس شناسایی درست یک نیاز است.
چه بسیار مشاهده‌شده است سرمایه گذاری های عظیم اقتصادی که توسط بخش تا عمومی و یا خـصوصی صـورت پذیرفتـه در جهت تأمین خواسته های ناسنجیده و یا پاسخ به انگیزه‌های نادرست بوده است. در یـک مطالعـه امکان‌سنجی در پـی آنیم تا با شناسایی و تحلیل گزینه‌های متنوع فنی، اجرایی و ارزیابی‌ها اقتصاد و مـالی گزینه‌ها و ملاحظـات اجتماعی سرمایه گذار، مناسبت رین گزینه برآورنده نیاز را انتخاب کنیم.
عوامل مهم در امکان سنجی چیست؟
از مهم‌ترین عوامل در امکان سنجی یک پروژه می‌توان به فرایند کنترل و شناخت مسائل درگیر در آن، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای مرتبط با هدف، شرح موقعیت تا، شناسایی در آمدهای ناشی از پروژه و شناسایی هزینهها را نام برد. البته در کنار این موارد شناسایی سود و تجزیه و تحلیل یک پروژه هم بسیار مهم است. از بخش‌های مهم امکان‌سنجی هم مواردی همچون آیتم‌های زیر دخیل هستند.
- آشنایی با طرح و شرکت
- بررسی اقتصادی (مطالعات بازار)
- مطالعات فنی و برآورد امکانات زیربنایی طرح
- برآورد سرمایه گذاری طرح
- برآورد هزینه‌های تولید و ارزش فروش سالانه طرح
- پیش بینی مالی و نحوه تأمین مالی طرح
- تعیین شاخص‌های مالی و اقتصادی طرح
شرح خدمات مطالعات امکان سنجی (طرح توجیهی)
اساساً، مراحل مطالعه امکان سنجی یک پروژه سرمایه گذاری و ارزشیابی آن در هفت سرفصل زیر خلاصه می‌گردد.
فصل اول شامل تعریف کلی پروژه در طرح توجیهی (امکان سنجی) است که شامل موارد زیر می‌شود.
- هدف‌ها
- اثرات و نتایج مستقیم
- اثرات و نتایج غیرمستقیم
فصل دوم مطالعه بازار طرح توجیهی فنی و اقتصادی (امکان سنجی) است که مراحل زیر را دربرمی گیرد.
- انجام تحلیل بازار هدف که مرتبط با پروژه طرح توجیهی مورد نظر است.
- جمع آوری اطلاعات که شامل موارد زیر است.
- موارد استفاده از خصوصیات محصولات یا خدمات
- آمارهایی در رابطه با تولید، واردات، صادرات و مصرف، همراه با درآمد و مصرف سرانه ملی آن‌ها
- گروه بندی خریداران و سلیقه، ذائقه و عاداتشان
- پراکندگی جغرافیایی بازار، ماهیت رقابتی بازار و روش‌های بازاریابی
- سیاست‌های اقتصادی کلان دولت و اثرات آن بر روی محصولات یا خدماتی که هدف تولید آن‌ها است
- در نظر گرفتن امکان تغییر ساختار جمعیتی و یا تغییر توزیع جامعه از نقطه نظر جغرافیایی، سنی و غیره در اثر توسعه اقتصادی
- تعیین میزان تقاضای موجود بازار، تغییرات فصلی، سقف تقاضای بالقوه، تفکیک تقاضای واقعی و پوچ، کشش تقاضا نسبت به قیمت عرضه و کشش تقاضا نسبت به عایدی پروژه یا محصول.
- کسب اطلاعاتی حول سازمان فروش و نحوه توزیع، مسائل مربوط به حمل‌ونقل، روش‌های عرضه محصول، احتیاجات خریداران به پشتیبانی پس از فروش، بازاریابی و غیره.
- پیش بینی تأثیرات حاصل از سیاست‌های اقتصادی روی بازار هدف مانند حمایت‌های دولت، صرفه‌جویی ارزی، تثبیت قیمت‌ها و معافیت‌های مالیاتی
- آینده نگری در زمینه تقاضا
فصل سوم به مساحت و محل پروژه طرح توجیهی (امکان سنجی) می پردازد که عوامل زیر را دربرمی گیرد.
- نسبت کار طلبی به سرمایه طلبی
- بازار فروش ، محل تولید ، نحوه توزیع
- ملاحظات مالی و قابلیت گسترش مرحله‌ای
- روش‌های تولید ، و هزینه‌های در نقاط توزیع
به علاوه توجیه محل پروژه باید ملاحظات زیر را هم مد نظر داشته باشد.
الف- کاهش مخارج حمل‌ونقل، یعنی اینکه آیا محل مورد نظر با توجه با منابع تامین مواد اولیه تعیین می‌گردد یا با در نظر گرفتن بازارهای فروش، که مخارج حمل و نقل آن‌ها حداقلی است .
ب- وجود منابع و هزینه‌های مربوطه به خصوص مواد اولیه، نیروی انسانی، سوخت، آب و برق و غیره .
پ- سایر جوانب تأثیرگذار در انتخاب محل مانند اشتغال، مسکن، بهداشت، آموزش و پرورش، شرایط زندگی، آب و هوای منطقه و غیره.
ت- رابطه بین اندازه، محل و حداقل هزینه‌های حمل تا رسیدن به بازارهای هدف.
فصل چهارم مربوط به مهندسی خدمات مطالعات امکان سنجی است. که در آن فعالیت‌های زیر انجام می‌شود.
- تحقیقات و آزمایش‌های مقدماتی درباره محصول مورد نظر، هزینه‌های ثبت و غیره
- گزینه‌های فنی، انتخاب و تشریح فرایند تولید، نمودار جریان مواد، خصوصیات و مشخصات ورودی‌ها
- شرح اجمالی تجهیزات تولیدی و کمک تولیدی
- ساختمان‌ها و محل آن‌ها در محوطه واحد صنعتی و تأسیسات مربوطه
- نحوه‌ای استقرار ماشین آلات ، همراه با نمودارها و شکل های توضیحی
- طرح های مکمل مهندسی مانند آب آشامیدنی و صنعتی، فاضلاب، منازل مسکونی، خدمات بهداشتی و راه سازی و غیره
- کارایی فناوری از نقطه نظر استفاده از منابع
- قابلیت انعطاف پذیری در ظرفیت تولید ( امکانات تغییر یا تطبیق خط تولید برای تولید محصولات دیگر و یا تغییر حجم تولید)
فصل پنجم دربرگیرنده سرمایه گذاری روی طرح توجیهی است. که شامل پنج مورد به شرح زیر خواهد بود.
- حجم کل و ترکیب سرمایه گذاری ثابت اولیه که خود موارد زیر را شامل می‌شود.
- هزینه تحقیقات اولیه و مطالعات مرتبط با طرح توجیهی
- مخارج ثبت و سایر اقلام مربوط به عملیات اداری آن
- هزینه‌های مربوط به زمین، سرقفلی و سایر منابع رهنی
- هزینه خرید ماشین آلات و ابزار تا رسیدن به محل کارخانه و هزینه نصب آن‌ها
- هزینه‌های ساختمانی و تاسیساتی و همین طور هزینه کارهای ساختمانی مکمل مثل جاده و پل و سد و بندهای کوچک
- هزینه سازمان و تشکیلات لازم برای پیاده کردن طرح
- هزینه‌های مهندسی و اداری در حین دوره ساخت
- مخارج نصب و راه اندازی ماشین آلات پروژه
- هزینه‌های پیش بینی نشده مانند خرابی تا، کارهای اضافی و تعدیل‌ها
- هزینه بهره وام‌های مختلف در خلال دوره ساختمانی
- اجرای برآورد سرمایه در گردش لازم پروژه.
- ترکیب سرمایه گذاری از لحاظ ارزی و ریالی.
- تهیه برنامه زمان بندی پیاده کردن طرح و سرمایه گذاری های مربوط به آن.
فصل ششم بودجه بندی و دسته بندی اطلاعات برای ارزیابی طرح مطالعات امکان سنجی را دربرمی گیرد که شامل موارد زیر است.
- برآورد نسبت درآمدها و هزینه‌های سالیانه بر اساس قیمت‌های بازار، سود و هزینه تولید در هر واحد محصول در خلال یک سال عادی.
- اقدام به تعیین نقطه سر به سری با توجه به آلترناتیوهای زیر صورت گیرد.
- درصد استفاده از ظرفیت تولیدی
- هزینه ورودی‌های اصلی
- قیمت فروش محصول مورد نظر در طرح توجیهی
- طبقه بندی و دسته کردن اطلاعات مناسب برای تنظیم بودجه پروژه هم شامل موارد زیر است.
- بودجه نیروی انسانی بر اساس برآوردهایی که در فصل مهندسی انجام‌گرفته است همراه با تخمین پایه حقوق و دستمزد
- بودجه مواد مختلف مورد نیاز برای عملیات و نگهداری و تعمیرات ، همراه با منابع عرضه مواد و قیمت‌ها
- بودجه برق، آب، سوخت و سایر سیالات و سایر عوامل لازم برای عملیات و تعمیر و نگه داری
- توضیح کامل درباره نحوه محاسبه استهلاک و از دور خارج شدن تجهیزات
- شرح نحوه محاسبه هزینه‌های حمل و نقل
- سایر اطلاعات لازم که بستگی به سرشت پروژه و ملاحظات محلی دارد
- سایر اطلاعاتی که ممکن است در ارزیابی پروژه طرح توجیهی استفاده شوند. اهمیت ارزیابی اجتماعی بستگی به روح طرح توجیهی، الویت تا، سیاست تا و برنامه‌های دولت دارد. در زیر به برخی از اطلاعات لازم در این زمینه اشاره می‌شود.
- موازنه پرداخت تا و صرفه‌جویی‌های ارزی در خلال یک سال تولید عادی، چه مستقیماً از طریق پروژه به واسطه اثرات غیر مستقیم و مستقیم آن
- کسب اطلاعات لازم در مورد اثر پذیری بازار در اثر دریافت یارانه و مالیات
- کسل اطلاعات لازم در مورد قیمت گذاری منابع بر حسب قیمت‌های سایه، وضعیت اشتغال، روابط تبدیلی منابع طبیعی و به طور کلی گزینه‌های متفاوت استفاده از منابع ملی
- ایجاد روابط زنجیره ای بین طرح توجیهی مورد نظر و صنایع موجود
- تاثیرگذاری طرح روی متعادل کردن درآمد منطقه و بالا بردن درآمد مناطق محروم، تعدیل توزیع درآمد سرانه، در نظر گرفتن منافع غیر محسوس، و نیز اشاره به فوایدی که تعیین آن‌ها مشکل است
فصل هفتم: ارزیابی یک طرح مطالعاتی امکان سنجی
روش‌های مختلفی برای ارزشیابی اثر بخشی مالی و اقتصادی در طرح توجیهی وجود دارد، برای ارزیابی اجتماعی هم باید از شاخص‌های مختلفی استفاده کرد و برحسب آنکه چه شاخصی به کار گرفته شده به اطلاعات نیاز خواهد بود. در زیر به برخی شاخص‌های مالی و اقتصادی اشاره شده است.
- قیمت تمام شده
- نقطه سربه سری
- دوره برگشت
- نرخ بازده ساده
- ارزش خالص فعلی
- نسبت منافع به هزینهها
- نرخ بازده داخلی
- صرفه‌جویی ارزی
- اشتغال
- ارزش افزوده
- قیمت سایه منابعی نظیر نیروی کار، ارز ، سرمایه
- مصرف جمعی
- منافع غیر مستقیم
- توان تولید ارز
- ارزش خالص فعلی طرح
سخن آخر
شرح خدمات مطالعات امکان سنجی (طرح توجیهی) به کارفرما دید کافی را تصمیم گیری در مورد انجام یا عدم انجام پروژه می‌دهد. مطالعه امکان‌سنجی تأثیر زیادی در سرنوشت پروژه خواهد داشت زیرا بسیاری از مشکلاتی که در حین اجرای پروژه ایجاد می‌شوند، ناشی از ناکافی بودن مطالعات فاز صفر یا همان امکان سنجی است. دقت در این بخش، از ریسک تأخیر در اجرای پروژه و عدول هزینهها نسبت به مبالغ برنامه‌ای خواهد کاست. گزارش امکان‌سنجی باید کامل بوده و اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری را در اختیار کارفرما بگذارند.