تصور کنید که مدیریت یک شرکت تولید کننده محصولات صیفی و سبزی گلخانه‌ای هستید و قصد دارید در آینده نزدیک نوع ویژه‌ای از کلم که در بازار کشور خودتان وجود ندارد را تولید و روانه بازار کنید. یا اگر شما مدیر یک شرکت ساخت و ساز هستید و می‌خواهید یک شهرک صنعتی راه اندازی کنید. برای انجام یک پروژه جدید در یک کسب و کار یا به طور کلی ایجاد یک کسب و کار یا استارت آپ این طرح توجیهی است که راه را در ادامه کار به شما نشان خواهد داد و شما را از چند و چون مسیر آگاه می‌سازد. از شما دعوت می‌کنم برای یافتن پاسخ پرسش‌های خود در زمینه طرح توجیهی در مطالعات امکان سنجی با اکو ساختمان همراه باشید.
طرح توجیهی چیست؟
طرح توجیهی در واقع گزارشی توصیفی و جامع است که در مورد یک کسب کار جدید یا بخشی جدید از یک کسب و کار موجود است. طرح توجیهی، توجیه پذیری تولید محصول یا عرضه خدمت را از جوانب مختلف مانند مسائل مالی، اقتصادی، اجتماعی را مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهد. در این طرح دستورالعمل اجرای پروژه را بررسی کرده و عملی بودن طرح و سودآوری آن و به طور کلی شرایط سرمایه گذاری را مشخص می‌کنند.
طرح توجیهی مهم‌ترین نیاز یک کسب و کار است که هنوز شروع به کار نکرده است؛ زیرا مطالعات و ارزیابی‌های انجام شده، پیش از شروع فعالیت به کاهش ریسک راه اندازی و تصمیم گیری بهتر در زمینه سرمایه گذاری می‌انجامد؛ و به سؤالاتی که سرمایه گذاران و مدیران آن شرکت در زمینه ایجاد یک کسب و کار یا اضافه کردن یک بخش به یک کسب و کار فعال دارند پاسخ می‌دهد. برخی از این پرسش‌ها در زیر آمده است.
- آیا ﺑﺎزار ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺳﺐی برای خدمت ارائه شده یا کالای تولید شده وﺟﻮد دارد؟
- ﻧﺤﻮه ورود ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎزار ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟
- نرخ بازگشت سرمایه به چه میزان و چگونه است؟
- ویژگی‌های ﻣﺤﺼﻮل ورودی چیست و چه شرایطی باید داشته ﺑﺎﺷﺪ؟
- عوامل درون و بیرون سازمانی تأثیرگذار بر روی ﺑﺎزار ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮل یا خدمات ارائه شده چیست؟
- میزان رﯾﺴﮏ ورود ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﻪ چقدر اﺳﺖ؟
- وضعیت بازار در سال‌های آتی چطور بررسی و پیش بینی می‌شود؟
- برآورد هزینه‌های قبل از بهره‌برداری و هزینه‌های ثابت و جاری در طرح به چه میزان است؟
تهیه یک طرح توجیهی چگونه است؟
به طور کلی یک طرح توجیهی شامل سه بخش اصلی به شرح زیر است که می‌تواند در قالب سرفصل‌های مختلف ارائه شود ولی همین سه بخش اصول اولیه تهیه یک طرح توجیهی را شکل می‌دهند.
مطالعات کلی و توصیف طرح
این بخش به طور کلی شامل معرفی و بررسی ویژگی‌های شاخص محصول تولید شده یا خدمات ارائه شده و اطلاعات کلی ناشی از تحقیق بازار است که می‌تواند در قالب بخش‌های مختلف و مجزا ارائه شود
جمع آوری اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای
در این بخش که می‌تواند در قالب چند زیر بخش ارائه شود، اطلاعات و ارقام مربوط به درآمد و هزینه استخراج و ارائه می‌شود. این اطلاعات و ارقام می‌تواند شامل ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز برای تولید محصول یا انجام یک خدمت، فرایند انجام یا تولید، برآوردهای فروش و درآمد حاصل از آن و … باشد.
انجام محاسبات و تجزیه و تحلیل اقتصادی
این بخش به خروجی نهایی مربوط است که در آن کلیه جدول‌های درآمدی و هزینه‌ای تدوین گردیده و سپس کلیه محاسبات اقتصادی و نقدینگی طرح از جمله IRR، NPV و … محاسبه می‌شوند. در انتها توجیه پذیری اقتصادی طرح بر اساس جداول، مورد تحلیل و نتیجه گیری قرار می‌گیرد. از خروجی‌های طرح توجیهی می‌توان به در نظر گرفتن اولویت‌های سرمایه‌گذار، ریسک ورود به بازار، دست‌یابی به بازار هدف در آینده و … اشاره کرد.
انواع طرح توجیهی کدام است؟
در مراحل مختلف یک پروژه نیاز به انواع طرح‌های توجیهی دیده می‌شود که در زیر با توجه به نیاز به آن‌ها اشاره شده است.
طرح توجیهی ایجادی
مطالعاتی که در طرح توجیهی انجام می‌شود شامل بررسی و تصمیم گیری برای انجام یا عدم انجام یک پروژه یا یک کسب و کار است.
طرح توجیهی توسعه‌ای
در این مطالعات امکان و چگونگی توسعه یک پروژه سرمایه گذاری یا تولیدی، بررسی می‌شود.
طرح توجیهی افزایش سرمایه
این طرح توجیهی در هنگام وارد شدن شرکت‌ها به بورس و یا جهت افزایش سرمایه مورد نیاز، انجام می‌شود.
شناسایی محدودیت‌های احتمالی یک پروژه یا کسب و کار با انجام طرح توجیهی
محدودیت‌های داخلی یا درون سازمانی
محدودیت‌هایی مانند نبود یا کمبود نیروی ماهر یا ماشین‌آلات مورد نیاز (فنی)، نبود یا کمبود بودجه به منظور گسترش یک طرح یا ایجاد آن (بودجه)، نبود یا کمبود مواد اولیه و یا دشواری دسترسی به آن (منابع)، نبود یا پایین بودن سطح تکنولوژی در یک منطقه برای انجام یک پروژه خاص (فناوری)، بازاریابی و غیره
محدودیت‌های خارجی یا برون سازمانی
محدودیت‌های زیرساختی برای ارائه خدمات و تولید محصول (حمل و نقل)، محدودیت در زمینه تصویب و اجرای قوانین به منظور ارائه بهتر خدمات و محصولات به بازار نیاز (قوانین و مقررات)، عوامل زیست محیطی و غیره
شاخه‌های مطالعات امکان سنجی و طرح توجیهی چیست؟
درک مناسب از نتایج واقعی پروژه یا یک ایده تأثیر زیادی بر روی تصمیم‌گیری سرمایه گذاران دارد زیرا طرح توجیهی پتانسیل موفقیت پروژه را ارزیابی می‌کند و این درک را به سرمایه گذاران می‌دهد. به طور کلی مطالعات امکان سنجی و طرح توجیهی به پنج بخش تقسیم می‌شوند که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
امکان سنجی فنی
مطالعه امکان سنجی و طرح توجیهی به ارزیابی منابع فنی موجود در سازمان یا شرکت تمرکز دارد و کفایت منابع فنی با توجه به ظرفیت و یا توانایی گروه فنی در اجرای پروژه مورد نظر را تعیین می‌کند. امکان سنجی فنی شامل ارزیابی سخت افزاری، ارزیابی نرم افزاری و … است.
امکان سنجی اقتصادی
مطالعه طرح توجیهی به ارزیابی و تجزیه و تحلیل هزینه و سود پروژه می‌پردازد و به شرکت‌ها کمک می‌کند تا پایداری، هزینه و سود مربوط به یک پروژه را قبل از اختصاص منابع مالی تعیین کنند. علاوه بر این طرح توجیهی اقتصادی به عنوان یک ارزیابی مستقل عمل می‌کند و اعتبار پروژه را افزایش می‌دهد و به تصمیم گیرندگان کمک می‌کند تا منافع مثبت اقتصادی شرکت را که طرح پیشنهادی ارائه می‌دهد مشخص کند.
امکان سنجی عملیاتی
مطالعات طرح توجیهی عملیاتی شامل مطالعه، تجزیه و تحلیل و چگونگی برآورده کردن نیازهای شرکت از طریق تکمیل و اجرای پروژه است.
امکان سنجی بازار
تحقیقات بازار یکی از مهم‌ترین ارکان موفقیت یک پروژه است. در این مطالعه امکان سنجی، بازار مورد نیاز پروژه تعیین می‌شود و میزان سودآوری آن و چگونگی توسعه آن نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
امکان سنجی قانونی
مطالعات طرح توجیهی به بررسی جنبه‌های مختلف اجرای پروژه و عدم هرگونه تضاد با قوانین دولتی، محلی، محیط زیستی، حفاظت اطلاعات، قوانین شبکه‌های اجتماعی و … می‌پردازد. به عنوان مثال اگر شرکتی قصد احداث یک شعبه در محل خاصی دارد، مطالعه طرح توجیهی قانونی می‌تواند به تعیین احداث پروژه در مکان مورد نظر کمک کند و یا احداث پروژه در منطقه را توجیه پذیر اعلام نکند. با انجام این مطالعه می‌توان از زمان و پرداخت هزینه‌های بسیار راه اندازی پروژه جلوگیری کرد.
سخن آخر
طرح توجیهی از جمله مطالعاتی است که در مرحله امکان سنجی پروژه انجام می‌شود. به طور کلی در طرح توجیهی یک پروژه امکانات و محدودیت‌ها در نظر گرفته می‌شود و مطابق با آن به سرمایه گذاران و مدیران اطاعات لازم ارائه می‌شود. به طور خلاصه طرح توجیهی پیش درآمدی بر مطالعات امکان سنجی و پس از پیش امکان سنجی انجام می‌گیرد و برخلاف آن‌ها بیشتر حالت توصیفی دارد تا حسابی و در آن ایده‌ها ارائه می‌شود.
