دوره بازگشت سرمایه در طرح توجیهی در واقع زمان لازم برای بازگشت هزینه‌های سرمایه‌گذاری به وسیله جریان نقدی ورودی به سازمان است. این یعنی دوره بازگشت سرمایه تعداد سال‌های لازم برای دریافت هزینه اولیه سرمایه‌گذاری شده است. مثلاً اگر پنج سال طول بکشد که سرمایه‌گذاری اولیه جبران گردد می‌گویند دوره بازگشت سرمایه پنج سال است.
برای دریافت مطالعه پیش امکان سنجی آنلاین در کمترین زمان به اکوساختمان مراجعه کنید.
یک سرمایه‌گذاری مطلب به طور مستقیم به دوره بازگشت سرمایه آن بستگی دارد و هرچه دوره کوتاه تر باشد به معنای جذابیت بالاتر سرمایه‌گذاری خواهد بود. مثلاً اگر یک سرمایه‌گذاری دو میلیون‌تومانی در ابتدای سال اول یک میلیون و پانصد هزار تومان و در پایان سال دوم پانصد هزار تومان عایدی داشته باشد، دوره بازگشت آن دو سال خواهد بود.
پس به طور خلاصه محاسبه دوره بازگشت سرمایه در طرح توجیهی کمک می‌کند مدت زمانی را که طول می‌کشد تا سرمایه‌گذاری اولیه در پروژه با عایدات آن برابر شود به دست آوریم.
دوره بازگشت سرمایه یکی از روش‌های استاندارد ارزیابی طرح‌های اقتصادی بوده و به دلیل راحت بودن محاسبه آن توسط بیشتر فعالین زمینه‌های مالی استفاده می‌شود در این روش معیار ارزیابی طرح، کوتاهی و بلندی زمان بازگشت سرمایه خواهد بود یعنی طرح‌هایی که دوره بازگشت سرمایه کوتاه‌تری دارند جذابیت بیشتری نسبت به طرح‌هایی با دوره بازگشت بلندمدت‌تر دارند. این روش به‌خصوص در هنگام مقایسه دو یا چند طرح از نظر اقتصادی کاربرد دارد.
مطالب مرتبط: طرح توجیهی ساختمان، ۳ گام مهم در مطالعات امکان سنجی
بنقاط ضعف شاخص دوره بازگشت سرمایه
برخلاف روش‌های محاسبه سود با استفاده از شاخص‌های NPV و IRR، برای محاسبه دوره بازگشت سرمایه (PBP) ارزش زمانی پول در نظر گرفته نشده و فرض می‌شود جریانات نقدی در سال‌های قبل، دارای ارزش یکسانی هستند؛ اما باید به این موضوع دقت کرد که درنظرداشتن ارزش زمانی پول، میزان دقت را در محاسبات دوره بازگشت سرمایه بالا خواهد برد.
پس چنانچه گفته شد در محاسبه شاخص PBP ارزش زمانی پول در نظر گرفته نشده و جریانات نقدی با فرض دارابودن ارزش یکسان در سال‌های مختلف، با هم جمع می‌شوند. ازآنجاکه در نظر گرفتن ارزش زمانی پول بر دقت و صحت محاسبات خواهد افزود، جهت رفع این مشکل، به‌جای شاخص PBP از شاخص دوره بازگشت سرمایه متحرک (DPBP) که مخفف Dynamic Payback Period است و در آن جریانات نقدی پس از تنزیل شدن با یکدیگر جمع می‌شوند، استفاده می‌گردد.
برای محاسبه دوره بازپرداخت می‌توان از جدول داده‌های فرضی زیر استفاده کرد.
سطر اول جدول (An) سال اول تا سوم فاز ساخت پروژه است. جریان نقدی ورودی آن صفر است. از سال چهارم که شروع بهره‌برداری از پروژه است و درآمدهای پروژه در جریان نقدی ورودی آن لحاظ شده است.
سطر دوم (Bn) جریانات نقدی خروجی را نشان می‌دهد. از سال اول تا سوم هزینه‌های سرمایه‌گذاری پروژه در فاز ساخت و از سال چهارم هزینه‌های تولید، مواد اولیه و سایر هزینه‌های پروژه لحاظ گردیده است.
سطر سوم (Cn) هم مساوی جریانات نقدی ورودی منهای جریانات نقدی خروجی (An-Bn) در همان سال است.
سطر چهارم (ΣCn) حاصل جمع جبری سطر Cn تا همان سال است.
زمانی که جمع اعداد سطر چهارم یعنی خالص جریانات نقدی تجمعی صفر گردد، درواقع کل جریانات نقدی خروجی و ورودی دوره‌های قبلی در زمان موردنظر برابر یکدیگر شده است. به زبان ساده درآمدهای حاصل از پروژه توانسته هزینه‌های پروژه را جبران کند. در این مثال، در سال ششم ΣCn برابر صفر شده است؛ بنابراین دوره بازگشت پروژه از آغاز سرمایه‌گذاری ۶ سال و از آغاز دوره بهره‌برداری از طرح ۳ سال خواهد بود.
همان‌طور که گفته شد در معیار دوره بازگشت سرمایه محدودیت‌هایی وجود دارد که از آن جمله به موارد زیر اشاره می‌شود.
به‌منظور رفع ایراد وارد بر معیار دوره بازگشت سرمایه، از معیار دوره بازگشت سرمایه تنزیل شده استفاده می‌گردد. بدین منظور برای محاسبه دوره بازگشت سرمایه از مقادیر تنزیل شده جریان نقدینگی استفاده می‌گردد. در این حالت دوره بازگشت سرمایه نشان‌دهنده مدت زمانی است که طول می‌کشد تا سود تنزیل شده طرح برابر با صفر گردد.
نرم‌افزار کامفار یکی از مهم‌ترین نرم‌افزار محاسباتی در طرح‌های توجیهی است. این نرم‌افزار کاربردی توسط بخش توسعه صنعتی سازمان ملل متحد یونیدو برای محاسبات طرح‌های توجیهی تهیه شده، در سه نسخه تهیه شده است. از مهم ترین خصوصیات این نرم‌افزار در طرح‌های توجیهی اقتصادی و صنعتی وجود فرم‌ها و جداولی است که اطلاعات آن باید تکمیل شود.
محاسبات و جداول به‌صورت ریز و دقیق با فرمول‌های ریاضی و مهندسی تعریف شده است. گفتنی است وجود این فرم‌ها به این معنا نیست که با تکمیل آن‌ها خروجی نرم‌افزار تحلیل درستی از پروژه می‌دهد.
چرا که مثل هر طرح توجیهی دیگری باید اطلاعات درست و دقیق به نرم‌افزار داده شود. پیش‌فرض‌ها باید بر اساس واقعیات روز انتخاب و برنامه زمان‌بندی هزینه‌ها در زمان واقعی وارد شوند، مدل‌های مالی کسب و کار نیز از قبل بررسی شده باشند تا پس از محاسبات خطا ندهد.
اگر بعد از محاسبات این نرم‌افزار خطا رخ دهد با توجه به شماره خطا اطلاعات وارد شده احتیاج به تصحیح دارد.
یادآوری این نکته اهمیت دارد که وجود گزارش کامفار به معنای درستی و یا محاسبات دقیق نبوده و این نرم‌افزار تنها وسیله‌ای برای تسریع محاسبات است. اطلاعات ورودی درست، مدل‌سازی مالی واقعی، توانایی تحلیل خروجی‌ها، از پیش‌شرط‌های یک طرح توجیهی قابل‌قبول است.
برای تعیین مطلوب بودن نتایج محاسبات دوره بازگشت، مدیریت حداکثر دوره بازگشت سرمایه موردنظر را برای بازیابی هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری تعیین می‌کند.
بسته به دوره بازگشت محاسبه شده یک پروژه، مدیریت می‌تواند تصمیم بگیرد که پروژه را قبول یا رد کند. اگر این دوره کمتر یا برابر با حداکثر دوره بازگشت موردنظر مدیریت باشد، یک پروژه سرمایه‌گذاری پذیرفته می‌شود. موارد زیر از مزایای محاسبات بازگشت دوره سرمایه هستند.
یکی از کاستی‌های مهم این روش همان‌طور که در بال ذکر شد این است که ارزش پول را در گذر زمان در نظر نمی‌گیرد و درآمد آینده را باارزش کنونی پول می‌سنجد و هرچه پروژه بیشتر به طول بینجامد، احتمال اینکه این محاسبات دقیق باشند، کمتر خواهد شد.
بازگشت سرمایه به ما می‌گوید چه زمان سرمایه اولیه خود را به دست می‌آوریم، ولی این مسئله را در نظر نمی‌گیرد که در تمام طول این مدت، ما پول خود را در دسترس نخواهیم داشت.
به همین دلیل معمولاً روش ارزش خالص کنونی، بهتر خواهد بود. یکی دیگر از مشکلات بازگشت سرمایه این است که در مورد نرخ سود به ما اطلاعاتی نمی‌دهد، این مسئله وقتی مشکل‌ساز خواهد شد که ذی‌نفعان می‌خواهند به میزان مشخصی از سود در آینده برسد.
اینجاست که برخی متخصصان از بازگشت سرمایه تنزیل شده استفاده می‌کنند. این روش یک روش اصلاح شده است که میزان افت ارزش پول را هم در نظر می‌گیرد. البته باید در نظر داشت که این روش فقط یک محاسبه تقریبی است، نه یک تحلیل دقیق مالی. پس از اینکه این محاسبات انجام گرفت و به نظر رسید این سرمایه‌گذاری موفق خواهد شد، بهتر آن است که تحلیل‌های دقیق‌تری با یکی دیگر از روش‌های مرسوم انجام داد.
مطالب مرتبط: درباره شرح خدمات مطالعات امکان سنجی (طرح توجیهی)
سخن آخر
اینکه هر نوع کسب‌وکاری برای پیشرفت نیاز به سرمایه‌گذاری دارد نکته واضحی است؛ اما مهم‌تر از آن دوره بازگشت سرمایه است که هرچقدر کمتر باشد، بهتر است.
شایان‌ذکر است که این زمان باید کوتاه‌تر از زمان اجرای پروژه باشد و در غیر این صورت دلیلی برای سرمایه‌گذاری وجود نخواهد داشت. هرچه زمان بازگشت سرمایه‌گذاری طولانی‌تر باشد، از ارزش کار ما کمتر خواهد شد. پس محاسبه دوره بازگشت سرمایه در طرح توجیهی که قبل از هرگونه اقدام عملی صورت می‌گیرد، نقش حیاتی در اجرا و عدم اجرای یک پروژه خواهد داشت.
از مهم‌ترین راه‌های کسب درآمد دولت می‌توان به مالیات اشاره کرد. مالیات‌ها به دو روش…
از جمله مباحثی که اکثر بساز و بفروش ها در زمینه ساخت‌وساز با آن دست‌وپنجه…
قانون، شهرداری‌ها را مكلف کرده است تا بر اساس ضوابط، در رابطه با افزایش ارزشی…
امکان سنجی یک برنامه تحلیلی است که از طریق آن مدیر پروژه میزان موفقیت پروژه…
امکان سنجی چیست؟ مطالعه امکان سنجی باید پیشینه تاریخی پروژه که شامل شرح محصول یا…
قبل از گرفتن یک تصمیم مهم تجاری، ضروری است که تجزیه و تحلیل کنید که…