هزینه فرصت چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

هزینه فرصت نشانگر مزایا و سود بالقوه از دست رفته یک شخص، سرمایه گذار و یا یک کسب و کار در زمان انتخاب یک گزینه و ترجیح آن بر دیگری به منظور سرمایه گذاری است. اگر با سرمایه‌ای که در دست دارید و اقدام به خرید خانه می‌کنید و بعد از تصمیم گیری در رابطه با صرف هزینه خود به دیگر سرمایه گذاری‌های دیگری که می‌توانستید انجام دهید، فکر می‌کنید، در واقع هزینه فرصت خود را می‌سنجید. در این مقاله به دنبال ارائه توضیحاتی در خصوص هزینه فرصت، فرمول به دست آوردن آن، چگونگی محاسبه آن، پیامدهای اصلی آن و تفاوت آن با هزینه‌های غیر بازگشت هستیم؛ در ادامه با اکو ساختمان همراه باشید.

هزینه فرصت چیست؟

همانطور که عنوان شد هزینه فرصت (Opportunity Cost) نشان دهنده سود و مزایای از دست رفته یک شخص حقیقی یا حقوقی، سرمایه گذار و یا یک کسب و کار در زمان انتخاب یک گزینه و ترجیح آن بر دیگری به منظور سرمایه گذاری است. ازآنجایی‌که در گزارشات مالی هزینه‌های فرصت را عنوان نمی‌شود؛ صاحبان کسب و کار می‌توانند از آن برای اتخاذ تصمیمات مهم در زمانی که گزینه های زیادی پیش رو دارند، بهره ببرند. به معنی ساده‌تر هزینه فرصت تفاوت در سود از یک سرمایه گذاری انجام شده (سود کمتر) و یک فرصت سرمایه گذاری صورت نگرفته (سود بیشتر) است.

فرمول هزینه‌های فرصت چیست؟

هزینه فرصت = بازگشت بهترین گزینه های از دست رفته – بازگشت گزینه انتخابی

محاسبه هزینه فرصت چگونه است؟

اجازه دهید چگونگی محاسبه هزینه فرصت را با یک مثال توضیح دهم؛ فرمول محاسبه هزینه فرصت در واقع تفاوت بین بازده هر گزینه است. تصور کنید که گزینه «الف» را در اختیار دارید، برای سرمایه گذاری در بازار سهام منجر به تولید بازده سود سرمایه می‌شود. گزینه «ب» به‌منظور بازگرداندن دوباره پول خود به یک کسب و کار است که انتظار می‌رود تجهیزات جدید تولید راندمان تولید را افزایش دهد و منجر به کاهش هزینه‌های عملیاتی و حاشیه سود بالاتر می‌شود. تصور کنید بازده مورد انتظار بر روی سرمایه برای یک سال آینده در بازار سهام ۱۲ درصد باشد و شرکت شما نیز انتظار دارد با به‌روزرسانی تجهیزات، در این بازه ۱۰ درصد بازده سود را افزایش دهد. هزینه فرصت انتخاب تجهیزات و ترجیح آن‌ها بر بازار سهام ۱۲ درصد منهای ۱۰ درصد بوده که برابر با دو درصد است؛ به عبارت دیگر، با سرمایه گذاری در کسب و کار، شما فرصت به دست آوردن بازده بیشتری را خواهید داشت.

ازآنجایی‌که هزینه فرصت محاسبه‌ای رو به جلو است، نرخ واقعی برای هر دو گزینه ناشناخته است. تصور کنید که شرکت در مثال بالا، تجهیزات جدید را در اولویت قرار ندهد و در عوض بر روی سهام بازار سرمایه گذاری می‌کند. اگر اوراق بهادار انتخاب شده با کاهش ارزش روبرو شوند، شرکت با از دست دادن کل سرمایه ورشکسته خواهد شد و از بازده ۱۲ درصدی بهره‌ای نمی‌برد.

به منظور ساده‌تر کردن این مفهوم، تصور کنید که سرمایه گذاری بازده صفر درصدی داشته است و این بدان معنی است که شرکت دقیقاً همان سرمایه‌ای که وارد کرده را به دست می‌آورد. هزینه فرصت برای انتخاب این گزینه ۱۰ درصد منهای صفر درصد است که در واقع همان ۱۰ درصد می‌شود. به همین صورت، اگر شرکت تجهیزات جدید را انتخاب کند ممکن است هیج تأثیری در بهره وری تولید نداشته باشد و سود مجدداً ثابت باقی بماند. هزینه فرصت برای انتخاب این گزینه در واقع ۱۲ تا ۲ درصد است که از پیش انتظار می‌رفت.

تفاوت بین هزینه فرصت و هزینه‌های غیر قابل بازگشت

تفاوت بین هزینه فرصت و هزینه غرامت (Sunk Cost) در واقع تفاوت بین پول صرف شده و بازده بالقوه‌ای است که به علت انباشت و صرف سرمایه در بخش‌های دیگر، در یک سرمایه گذاری به دست نیامده است. به‌عنوان‌مثال، خرید ۱۰۰۰ سهام شرکت «الف» با ۱۰،۰۰۰ تومان به ازای هر سهم، نشان دهنده هزینه غیر قابل بازگشت ۱۰،۰۰۰،۰۰۰ تومانی است. در واقع این هزینه‌ای است که برای سرمایه گذاری صرف می‌شود و بازگرداندن این سرمایه نیازمند تسویه سهام به قیمت مشابه یا بالاتر از هزینه خرید است.

از نظر حسابداری، هزینه غیر قابل بازگشت می‌تواند به مبلغ صرف شده اولیه برای خرید یک قطعه گران قیمت از تجهیزات سنگین که به مرور زمان مستهلک می‌شود و غیر قابل بازگشت است، نیز اشاره داشته باشد. هزینه فرصت می‌تواند خرید یک قطعه تجهیزات سنگین با بازده مورد انتظار سرمایه گذاری با نرخ بازگشت سرمایه ۵ یا ۴ درصد باشد. همانطور که مشاهده کردید، هزینه فرصت تعریف کننده بازده‌ای است که می‌توانست در صورت سرمایه گذاری بر موردی دیگر به دست آید.

تفاوت بین ریسک و هزینه فرصت

در علم اقتصاد، از ریسک به عنوان احتمال اینکه درآمد واقعی و پیش بینی شده سرمایه گذاری متفاوت باشد و سرمایه گذار بخش یا کل سرمایه خود را از دست دهد، یاد می‌شود. هزینه فرصت مربوط به این امر است که بازده سرمایه گذاری انتخابی کمتر از بازده سرمایه گذاری حذف شده (انتخاب نشده) باشد. تفاوت اصلی که منجر به ریسک می‌شود، مقایسه عملکرد واقعی یک سرمایه گذاری با عملکرد پیش بینی شده از همان سرمایه گذاری است، درحالی‌که هزینه فرصت به مقایسه عملکرد واقعی یک سرمایه گذاری با عملکرد واقعی سرمایه گذاری دیگری است.

کاربرد هزینه فرصت در خرید روزمره؟

وقتی تصمیمات بزرگی مانند خرید خانه یا راه اندازی یک کسب و کار را در نظر می‌گیرید، احتمالاً تحقیقات زیادی درباره نقاط قوت و ضعف آن انجام می‌دهید. مشکلات زمانی رخ می‌دهند که هیچ‌گاه به کارهای دیگری که می‌توانستید با سرمایه فعلی خود انجام دهید، یا بدون در نظر گرفتن فرصت‌های از دست رفته، مورد دیگری را خریداری کنید، نمی‌اندیشید. خرج کردن برای ناهار و صرف آن بیرون از خانه گزینه خوبی است زیرا فرصت استراحت در بین کار را در اختیار شما قرار می‌دهد.

تفکر در مورد هزینه‌های فرصت برای هر تصمیم گیری ساده و روزمره ممکن است در ابتدا امری دشوار به نظر برسد. حتی استفاده از سوپر مارکت‌های همواره تخفیف در مقابل سوپر مارکت‌های معمولی می‌تواند مثالی از هزینه‌های فرصت باشد. هزینه‌های فرصت در هر مکانی وجود دارند و ممکن است درباره هر تصمیمی، خواه بزرگ یا کوچک صدق کنند.

سخن آخر

کاربرد هزینه فرصت در صنعت ساخت و ساز می‌تواند بسیار ساده‌تر از دیگر صنایع و بازارهای سرمایه گذاری باشد؛ ولی ازآنجایی‌که بازار مسکن در ایران همیشه پر سود و با ریسک کم بوده است؛ بنابراین افراد به مطالعات پیش از سرمایه گذاری در این بازار نیازی نداشتند. امروزه با بالا رفتن ریسک سرمایه گذاری در این بازار، نوسان قیمت مسکن و مصالح ساختمانی و کاهش قدرت خرید، خریداران واقعی می‌تواند بر هزینه فرصت تأثیر گذار باشد. برای انجام مطالعات امکان سنجی و پیش امکان سنجی و همچنین پیش بینی قیمت مسکن به اکو ساختمان مراجعه کنید.